In een recent interview heeft u bekend niet gelovig te zijn. Waarom hebt u zich twee jaar geleden dan aangemeld voor een kunstwedstrijd van een Duits kerkgenootschap en dan nog wel met het thema 'Ecclesia en Synagoga'?
"Nou, niet gelovig... het zit ingewikkelder in elkaar. Het is erg moeilijk uit te leggen hoe mijn persoonlijke verhouding tot het spirituele in elkaar zit. Zelf begrijp ik dat ook niet helemaal; ik heb meer vragen dan antwoorden. Bij spiritualiteit heb ik een positief gevoel, maar als ik de woorden kerk en religie hoor, dan denk ik meer aan de instituties - en daar houd ik niet van."
Toch hebt u voor zo'n institutie een beeld gemaakt."Ja, omdat de mensen van de kerk in Hannover zo geweldig zijn. Ze hebben de moed gehad dit beeld daar neer te zetten. Daar ben ik dankbaar voor.
"Het was ook heel bijzonder om een beeld te maken voor zo'n beladen locatie. Het voelde als noodzakelijk. Dat is denk ik ook de bestaansreden van kunst, dat ze een symbool kan zijn op een symbolische plaats - een symbool van verzoening in dit geval. Er zijn natuurlijk heel veel manieren om kunst te ervaren: in de openbare ruimte, in privécollecties. Maar ik vind het belangrijk dat kunst midden in de samenleving staat. Die rol kan mijn beeld hier spelen. Want de betekenis ervan kan enorm zijn - veel groter dan het kunstwerk zelf."
U bent in 1965 in België geboren, u studeerde beeldhouwkunst in Gent, u wordt gedreven door een zoektocht naar spiritualiteit. Waarom voelde u zich genoodzaakt juist aan deze wedstrijd deel te nemen?"Misschien komt het uit mijn onbewuste. Een deel van mijn jeugd heb ik gewoond in een Vlaams gebied waar tijdens de Eerste Wereldoorlog enorm gevochten is. Dus ik weet hoe het is om over een bodem te lopen waar pijn is geleden.
"Toen ik voor het eerst in Hannover was, werd ik heel emotioneel. Ik kreeg tranen in mijn ogen. Het is zo'n vreemd idee dat een figuur als Hitler besloten heeft de synagoge in 1938 plat te branden. Dat hij besloten heeft: ik haat de Joden en we gaan proberen ze allemaal te vermoorden. Het is moeilijk te begrijpen hoe zoveel afschuwelijks in één persoon kan samenkomen. Alsof hij de duivel zelf is, om een religieus begrip te gebruiken."
Vertelt u eens iets meer over het maken van het beeld zelf. Hoe lang hebt u eraan gewerkt?"Eerst maak ik schetsen in gips en klei. De uiteindelijke beelden zijn in brons gegoten, en zijn wel meer dan twee meter hoog.
De tekst gaat verder onder de afbeelding."Ik werk constant aan tien beelden tegelijk. Ik maak combinaties, breek ze weer af, probeer iets nieuws. Dus zijn er steeds beelden in de maak. Ik probeer met mijn onderbuik te voelen welke belangrijk zijn en welke niet. Heel intuïtief."
De vergelijking Ecclesia-Synagoga is een oude allegorie, waarin het christendom wordt voorgesteld als superieur aan het joodse geloof. Hoe hebt u die allegorie zo veranderd, dat de kerk in Hannover er respect voor het joodse geloof mee kon uitdrukken?"Ik weet niet welke van de twee figuren Ecclesia is en welke Synagoga. Ze staan daar als twee mensen die eigenlijk niet weten wat ze daar doen - ze zijn geen superhelden. Ze zijn kwetsbaar en hebben dezelfde verlangens als wij allemaal. Ze zijn allebei imperfect - en gelijkwaardig. Allebei houden ze een ladder vast. Het zijn tweelingen, maar ze hebben hun eigen persoonlijke symbool van spirituele groei. Ze kijken allebei een andere kant op, maar ze weten van elkaars bestaan, ze kúnnen elkaar zien."
"Ik zou graag geloven. Het zou geweldig zijn, als je al je problemen in Gods handen kunt leggen. Maar ik kan dat niet. Het is jammer dat kerken zulke grote machtsinstituties geworden zijn dat ze hun gevoel voor schoonheid zijn verloren.
"Het komt ook doordat ik niet in staat ben religie op een rationele manier te ervaren. Mijn diepste zelf, mijn hart, is verbonden met God, daar ben ik zeker van. Maar mijn geschoolde, filosofische en kritische kant gaat daar niet in mee. Ik kan er alleen deel van zijn op een poëtische manier, als ik de schoonheid zie in een afbeelding van Jezus, de schoonheid van kunst die uit die religie en dat geloof voortgekomen is. Ik geloof dat we die symbolen onbewust wel begrijpen. Maar in deze tijd verwaarlozen we ons onbewuste. We leven in een harde wereld."
Als u zelf niet gelovig bent op de traditionele manier, was het dan niet moeilijk vat te krijgen op de ideeën over de verhouding tussen christendom en jodendom?"Het was heel makkelijk. Ik heb er niet hard op gestudeerd en ik heb de Bijbel en de Thora ook niet vergeleken. Het is heel makkelijk om haat en agressie te begrijpen. Tegenwoordig kunnen we daar alles over te weten komen. Sinds de psychologie en de psychoanalyse weten we hoe zulke systemen werken en hoe haat kan voortkomen uit iets heel persoonlijks, uit iets waar je zelf last van hebt."
Bijna tachtig jaar na de pogrom wordt uw beeld neergezet op de plek waar de synagoge afbrandde. Vier jaar geleden bekende de kerk in Hannover schuld aan het lot van de Joden. Beschouwt u daarom 'Twins/Zwillinge' als uw belangrijkste beeld?"Absoluut. Het is het nuttigste beeld dat ik heb gemaakt. Om eerlijk te zijn, vind ik dit belangrijker dan in een topmuseum te staan of in het huis van een verzamelaar. Ik voel me soms bijna een arts die een verband legt op een wond, een brandwond in de bodem. Wat kun je als kunstenaar nog meer doen?"
"Als je tot nu toe door deze straat in Hannover liep, was er weinig te zien. Maar de samenleving polariseert en dit is het juiste moment om ons te herinneren wat er in 1938 is gebeurd en wat hoop ik nooit opnieuw zal gebeuren. Ik hoop echt dat mensen over deze twee figuren vragen zullen stellen. Ik hoop dat ze zich elke dag dat ze erlangs lopen, de brandende synagoge zullen herinneren."
Als u zich met dit beeld als arts opstelt, welk ander medicijn heeft de samenleving volgens u dan nodig?"Dan kom ik toch weer terug bij het religieuze. We hebben een eenvoudig, authentiek ritueel nodig. Om verbinding te zoeken, en een vorm van uitwisseling. Welk ritueel dat dan moet zijn, weet ik niet. Mijn eigen rituelen zijn beeldhouwen, lezen, zwemmen en in de natuur zijn. Maar we moeten samen opnieuw beginnen met het bouwen van nieuwe rituelen waarin het poëtische en het spirituele samenkomen. De rest is gevaarlijk."
Ecclesia en Synagoga traditionele symboliek Ecclesia en Synagoga zijn twee allegorische vrouwenfiguren uit de middeleeuwse iconografie, die het christendom en het jodendom voorstellen. Ze worden niet voorgesteld als gelijkwaardig. Ecclesia is een mooie, sterke vrouw, meestal met een kroon op haar hoofd en een kruis in haar hand, terwijl Synagoga wordt voorgesteld als zwakke figuur, met een blinddoek voor haar ogen ten teken dat ze Jezus Christus niet aanvaardt als messias. Afbeeldingen deze allegorie zijn te vinden aan de Notre Dame-kathedraal in Parijs en aan onder meer de Dom in Bamberg en Freiburg en aan de kathedraal in Metz.